آیا ثوابی که برای برخی دعاها ذکر کرده اند صحیح است ؟

 آیا ثواب خواندن دعاى «اللهم اجعل صلواتک و صلوات ملائکتک و رسلک على محمد و آل محمد» که درباره آن نوشته شده: هر کس این دعا را بخواند، بر او گناهى تا یک سال نوشته نمى‏شود، یا هر کس هر روز ده مرتبه سوره توحید بخواند، خداوند در آن روز گناهى براى او نمى‏نویسد تا این که دماغ شیطان به خاک مالیده شود» صحیح است؟
جواب: درباره دعاهایى که وارد شده و ثواب بسیارى براى آنها نقل شده است، باید به چند نکته توجه شود:
1 - آیا چنین روایتى در کتب روایى معتبر آمده است؟
2 - اگر موجود بود، باید در سند و دلالت آن بررسى کنیم که آیا این روایت صحیح است و از نظر دلالت و متن، عیب و خدشه‏اى به آن وارد نیست؟
3 - امامى که حدیث را بیان فرموده، آن را به چه کسى یا چه کسانى گفته است؟ شخصى که امام(ع) به او سفارش دعا را مى‏کند، آیا با سواد بوده یا بى سواد؟ آیا مشکل روحى و افسردگى و روحیه ناامیدى داشته؟ آیا شخصى دیرباور بوده یا زود باور؟ محله‏اى که زندگى مى‏کرده، سنى نشین بوده یا شیعه نشین؟ آیا در جلسه غیر از او، کسان دیگرى حضور داشته‏اند؟ اگر دیگران بوده‏اند، داراى چه مسلک و خصوصیات اخلاقى و روحى بوده‏اند و...
4 - آیا رواى حدیث که کلام امام را شنیده، آن را خوب و صحیح تلقى کرده، یعنى آیا کلام امام را خوب فهمیده و در نقل آن آیا الفاظ امام را نقل کرده یا مضمون کلام امام را نقل به معنا کرده؟
5 - آیا امام(ع) در بیان این همه ثواب براى یک دعا درصدد تشویق کردن او بوده؟ اگر مقصود تشویق بوده، آیا فقط تشویق براى او بوده یا براى تمامى افراد؟
همه این خصوصیات در بیان و مقصود امام(ع) مؤثر است. تشخیص مراد واقعى و فهم این گونه روایات، هم چنین سایر روایات کار ساده‏اى نیست.
آنچه مهم است:
این گونه روایات را که مشتمل بر ادعیه است، به مضمون دعا دقت کنیم. اگر خود نمى‏توانیم، به علما و کارشاسان عرضه کنیم. اگر تشخیص داده شد که مضمون دعا با متون اسلامى و با مبانى کلامى و عقیدتى منافاتى ندارد، دعا را به قصد رجا و به امید رسیدن به ثواب بخوانیم.
در احادیث معروف به «من بلغ» وارد شده که هر کس براساس روایتى که بیانگر ثوابى است، به امید رسیدن به آن ثواب عمل کند، خداوند به او همان ثواب را عطا مى‏کند، گرچه حدیث صحیح نباشد.(1)
در مورد این دعا باید عرض کنیم: در کتاب مستدرک الوسایل جلد 6 ص 92 از امام صادق(ع) از پدران گرامى‏اش از رسول الله(ص) نقل شده است: «هر کس بعد از نماز جمعه سوره حمد را یک مرتبه و سوره ناس و فلق را هفت مرتبه بخواند... و هر کس بگوید: اللهم اجعل صلواتک و صلوات ملائکتک و انبیاءک على محمد و آله... تا یک سال گناهى بر او نوشته نمى‏شود».
در کتاب‏هاى دیگر نیز این روایت موجود است.
بعد از توضیح مطالب سابق اگر کسى این صلوات را در روز جمعه (که روز بسیار پرفضیلتى است و ثواب اعمال چندین برابر است) انجام دهد، ثواب عظیمى به او عطا مى‏شود و توفیقى پیدا مى‏کند که تا مدتى به گناه آلوده نشود. البته تصمیم فرد در ترک گناه بسیار مهم است. این گونه روایات ناظر به شخصى است که بقیه آداب دعا و وظائف دینى را رعایت کند.
نکته مهم در این گونه روایات آن است که مضمون چنین روایتى هیچ گاه به طور مطلق صحیح نخواهد بود و حتماً داراى قیود و شرایطى است، مثلاً همین حدیث مورد نظر اگر به صورت مطلق صحیح باشد، به معناى آزاد بودن شخص تا یک سال است که هر گناهى را انجام دهد، که به طور یقین این معنا صحیح نمى‏باشد؛ زرا فلسفه دعاها و مناجات براى نزدیک شدن انسان به خداوند و دورى از معاصى و گناهان است. چگونه مى‏تواند خواندن یک دعا، مجوزى براى انجام گناهان و دور شدن از خداوند و رحمت الهى باشد؟!
پى‏نوشت‏ها:
1 - کافى، ج‏2، ص 87، باب من بلغه ثواب من الله.